Emancipatie (van het Latijnse emancipatio) is het streven naar een volwaardige plaats in de samenleving vanuit een achtergestelde positie. Dit kan via gelijkgerechtigdheid, zelfstandigheid of de formele toekenning van gelijke rechten, gelijkstelling voor de wet.
Voor veel mensen die in het Europese deel van het Nederlands Koninkrijk zijn grootgebracht refereert emancipatie vandaag de dag aan een strijd voor gelijke rechten voor vrouwen ten opzichte van mannen. Voor diegene die het Caribisch gebied, Zuidelijk Amerika (Suriname) en/of Afrika herkennen als onderdeel van hun erfenis, staat emancipatie ook, en wellicht voornamelijk, voor een andere strijd, namelijk die voor de bevrijding van slavernij. Na eeuwen van onderdrukking, uitbuiting en ontmenselijking werd op 1 juli 1863 officieel een einde gemaakt aan slavernij in het hele Nederlandse Koninkrijk. Deze dag die in Nederland vooral in de grote steden herdacht en gevierd wordt, wordt ook Ketikoti genoemd, een Sranantongo woord voor ‘Gebroken ketenen’.
Nederland was één van de laatste kolonisatoren die de slavernij afschafte. Plantage eigenaren waren machtige mensen en de Nederlandse overheid luisterde naar hun uitdrukkelijke wens geen afstand te doen van de garantie van kosteloze arbeid. Bovendien was de zogenaamde ‘Gouden Eeuw’ in de Nederlandse geschiedenis voor een groot deel afhankelijk van de ontmenselijking in het Westen en de soortgelijke uitbuiting in het Oosten. De uiteindelijke afschaffing, de emancipatie, liet dus lang op zich wachten
Over slavernij en de emancipatie weten velen in het Nederlands Koninkrijk weinig. We lezen hier weinig over omdat dit verleden op zijn zachts gezegd een ‘rafelige rand’ is van onze geschiedenis. De vaak gehoorde versie van deze geschiedenis is een verhaal van controle en een zekere mate van barmhartigheid: het vertelt over een sterke staat die de keuze maakte om iets ‘goeds’ te doen. De onderdrukker heeft geleerd van haar fouten en maakt vrij. Rijkelijk laat, maar toch. Dit Nederlandse verhaal van ‘wij schaften af’ is een rafelrand die onder controle is.
Maar die lezing van het verleden wordt niet door iedereen gedeeld. Niet lang geleden sprak ik met mijn collega over Ketikoti. Zij heeft nauwe banden met het Caribisch gebied en ik vroeg haar of ze naar de viering in het Oosterpark zou gaan. Ik was verbaasd te horen dat zij er al jaren voor kiest om niet mee te vieren op 1 juli. De datum had voor haar geen betekenis want de mensen die op de plantages te werk gesteld werden moesten vaak nog zeker een jaar blijven werken zonder loon te ontvangen. Ook de vele jaren daarna waren er weinig keuzemogelijkheden voor de kinderen en kleinkinderen van de mannen en vrouwen die waren gestolen en in ketenen de oceaan overgevoerd waren.
Ik begrijp de kritiek van mijn collega goed. En ik vraag me ook af of het verhaal van afschaffing wel recht doet aan de strijd die in die tijd werd gevoerd. Het verhaal van emancipatie op Sint Maarten vertelt een ander verhaal. Al in 1948 werd slavernij in het Franse deel van St Martin afgeschaft naar aanleiding van revoluties in Haïti en Frankrijk. In grote getalen vluchtten slaafgemaakte broeders en zusters van het Zuidelijke Nederlandse deel naar het Noorden. Effectief maakte dat slavernij onmogelijk op het gehele eiland, effectief, maakten zij zichzelf vrij.
Het rafelrand verhaal dat Nederland als geschiedenis opvoert doet op geen enkele manier recht aan de strijd van een ieder die zich middels muziek, eten, taal en vaak ook politieke ondermijning, verzette tegen ontmenselijking. Het officiële Nederlandse verhaal van controle en barmhartigheid dient actief te worden onttroont door de vertellingen van strijd om rechten voor ieder mens. De erkenning, gelijkstelling en verspreiding van verschillende verhalen is een belangrijke volgende stap in de emancipatie van iedereen die deze erfenis deelt. Al deze verhalen maken ons gedeelde Nederland.
Voor veel mensen die in het Europese deel van het Nederlands Koninkrijk zijn grootgebracht refereert emancipatie vandaag de dag aan een strijd voor gelijke rechten voor vrouwen ten opzichte van mannen. Voor diegene die het Caribisch gebied, Zuidelijk Amerika (Suriname) en/of Afrika herkennen als onderdeel van hun erfenis, staat emancipatie ook, en wellicht voornamelijk, voor een andere strijd, namelijk die voor de bevrijding van slavernij. Na eeuwen van onderdrukking, uitbuiting en ontmenselijking werd op 1 juli 1863 officieel een einde gemaakt aan slavernij in het hele Nederlandse Koninkrijk. Deze dag die in Nederland vooral in de grote steden herdacht en gevierd wordt, wordt ook Ketikoti genoemd, een Sranantongo woord voor ‘Gebroken ketenen’.
Nederland was één van de laatste kolonisatoren die de slavernij afschafte. Plantage eigenaren waren machtige mensen en de Nederlandse overheid luisterde naar hun uitdrukkelijke wens geen afstand te doen van de garantie van kosteloze arbeid. Bovendien was de zogenaamde ‘Gouden Eeuw’ in de Nederlandse geschiedenis voor een groot deel afhankelijk van de ontmenselijking in het Westen en de soortgelijke uitbuiting in het Oosten. De uiteindelijke afschaffing, de emancipatie, liet dus lang op zich wachten
Over slavernij en de emancipatie weten velen in het Nederlands Koninkrijk weinig. We lezen hier weinig over omdat dit verleden op zijn zachts gezegd een ‘rafelige rand’ is van onze geschiedenis. De vaak gehoorde versie van deze geschiedenis is een verhaal van controle en een zekere mate van barmhartigheid: het vertelt over een sterke staat die de keuze maakte om iets ‘goeds’ te doen. De onderdrukker heeft geleerd van haar fouten en maakt vrij. Rijkelijk laat, maar toch. Dit Nederlandse verhaal van ‘wij schaften af’ is een rafelrand die onder controle is.
Maar die lezing van het verleden wordt niet door iedereen gedeeld. Niet lang geleden sprak ik met mijn collega over Ketikoti. Zij heeft nauwe banden met het Caribisch gebied en ik vroeg haar of ze naar de viering in het Oosterpark zou gaan. Ik was verbaasd te horen dat zij er al jaren voor kiest om niet mee te vieren op 1 juli. De datum had voor haar geen betekenis want de mensen die op de plantages te werk gesteld werden moesten vaak nog zeker een jaar blijven werken zonder loon te ontvangen. Ook de vele jaren daarna waren er weinig keuzemogelijkheden voor de kinderen en kleinkinderen van de mannen en vrouwen die waren gestolen en in ketenen de oceaan overgevoerd waren.
Ik begrijp de kritiek van mijn collega goed. En ik vraag me ook af of het verhaal van afschaffing wel recht doet aan de strijd die in die tijd werd gevoerd. Het verhaal van emancipatie op Sint Maarten vertelt een ander verhaal. Al in 1948 werd slavernij in het Franse deel van St Martin afgeschaft naar aanleiding van revoluties in Haïti en Frankrijk. In grote getalen vluchtten slaafgemaakte broeders en zusters van het Zuidelijke Nederlandse deel naar het Noorden. Effectief maakte dat slavernij onmogelijk op het gehele eiland, effectief, maakten zij zichzelf vrij.
Het rafelrand verhaal dat Nederland als geschiedenis opvoert doet op geen enkele manier recht aan de strijd van een ieder die zich middels muziek, eten, taal en vaak ook politieke ondermijning, verzette tegen ontmenselijking. Het officiële Nederlandse verhaal van controle en barmhartigheid dient actief te worden onttroont door de vertellingen van strijd om rechten voor ieder mens. De erkenning, gelijkstelling en verspreiding van verschillende verhalen is een belangrijke volgende stap in de emancipatie van iedereen die deze erfenis deelt. Al deze verhalen maken ons gedeelde Nederland.
RSS Feed