Europese oogkleppen

Een kritische noot van Peter Geschiere en Francio Guadeloupe in deze ingezonden brief die verscheen in het NRC op 16 april.

---

Blijkens zijn boekbespreking van Achille Mbembe’s Een politiek van vijandschap (NRC, 6/4) heeft recensent Arnold Heumakers zich hevig geërgerd aan de „Afrikaanse oogkleppen” van deze „Afrikaanse filosoof.” Kennelijk ontgaat het Heumakers – zou hij zichzelf ook aanduiden als Europees filosoof? – dat Mbembe intervenieert in discussies die in toenemende mate een mondiale impact hebben. Als Heumakers de Caribische psychiater Frantz Fanon afdoet als een „door Sartre beïnvloede geweldsapostel” zou hij zich kunnen bezinnen op zijn eigen oogkleppen. Wie beïnvloedde wie? Kan Heumakers zich voorstellen dat Sartre meer van Fanon leerde dan omgekeerd? Het zijn juist zulke omkeringen van gangbare perspectieven die Mbembe aankaart als hij pleit dat we af moeten van een perspectief dat Europa als zwaartepunt neemt. Fanon is ook nu relevant, vooral dankzij zijn boek Zwarte Huid, Blanke Maskers; hij is een inspirerende leidsman voor bewegingen die luid en duidelijk doorklinken in de Verenigde Staten, Zuid-Afrika, en het Verenigd Koninkrijk, en zich ook aankondigen in Nederland (denk aan Gloria Wekker’s recente boek Witte Onschuld). Ook witte filosofen als Judith Butler grijpen terug op Fanon in een zoektocht naar een nieuw humanisme. Dat Mbembe „zelfs” een heel hoofdstuk wijdt aan Fanon is dan ook niet een bijkomstigheid, maar cruciaal aan dit boek.

​Peter Geschiere
emeritus hoogleraar antropologie van Afrika

Francio Guadeloupe
Universitair medewerker Universiteit van Amsterdam
Hoogleraar Universiteit van St. Maarten